Pessinus Antik Kenti Frigya'nın Kalbinde Bir Tarih Yolculuğu

Pessinus Antik Kenti, tarih boyunca köklü bir geçmişe sahip olan ve özellikle Antik Yunan ve Romalı yazarların eserlerinde sıkça yer bulan bir tarihi mekan olarak ön plana çıkmaktadır. MÖ 8. yüzyılda, efsanevi Frigya Kralı Midas tarafından kurulan bu antik kent, Kibele kültünün kutsal merkezi olarak bilinir.

Pessinus, günümüzde Sivrihisar’ın 13 km güneydoğusunda, Ballıhisar köyü sınırları içinde konumlanmıştır. Bu antik kentin kalıntılarına dair ilk tespit, 1834 yılında Ballıhisar’ı ziyaret eden Charles Texier tarafından yapılmıştır. Texier, antik kentin kalıntılarına dair hayali plan ve restitüsyon çizimleri yaparak, Pessinus'un gizemini gün yüzüne çıkarmıştır. Ancak, 1882 yılında köyü ziyaret eden Karl Humann'ın eskizleriyle birlikte antik yapılara dair daha detaylı bilgiler elde edilmiştir.

Eskişehir gezilecek yerler arasında Pessinus Antik Kenti'nin gerçek anlamda keşfi ve kazıları ise 1967 yılında Gent Üniversitesi'nden Pierre Lambrechts'in liderliğinde başlamıştır. Bu kazıların temel amacı, antik yazarların eserlerinde sıkça bahsedilen ve tasvir edilen ünlü Kibele tapınağını bulmaktı. Lambrechts, 1973 yılına kadar süren kazılar sırasında önemli buluntular elde etmiş ve antik kentin tarihine ışık tutmuştur. Ancak, Lambrechts'in ölümünden sonra 1987 yılında kazılar, John Devreker tarafından yeniden başlatılmış ve 2008 yılına kadar devam etmiştir.

Daha sonrasında, Melbourne Üniversitesi’nden Gocha Tsetskhladze liderliğindeki bir ekip, Pessinus Antik Kenti üzerinde çalışmalarını sürdürmüştür. Bu ekip, antik kentin gizemini çözmek ve tarihine dair daha fazla bilgi sağlamak adına yoğun çabalar harcamıştır. Pessinus, tarih boyunca sadece Frigya Kralı Midas tarafından değil, aynı zamanda arkeologlar ve tarihçiler tarafından da büyük bir ilgiyle incelenmiş ve gün yüzüne çıkarılmıştır. Pessinus Antik Kenti, zengin tarihi ve kültürel mirasıyla önemli bir arkeolojik alan olup, günümüzde de araştırmacılar ve tarih tutkunları için ilgi çekici bir konu olmaya devam etmektedir.

Pessinus Antik Kenti Nerede?

Tarihi zenginliklerle dolu Anadolu coğrafyasında yer alan Pessinus Antik Kenti, Ankara-Eskişehir kara yolu üzerinde, Sivrihisar’ın 13 kilometre güneyindeki Ballıhisar'da gizemli bir tarih barındırmaktadır. Eski Kral Yolu üzerinde konumlanan antik şehir, günümüzde Ballıhisar Köyü'nün sakinleri tarafından yaşanılan bir yer haline gelmiştir. Ancak, bu sakin köyün altında yatan tarih, Pessinus Antik Kenti'nin adını duyurmasını sağlamıştır.

Pessinus, Frigler döneminde "Tanrıça Kybele" adıyla anılan ana tanrıçanın tapınaklarından biri olarak öne çıkar. Bu antik şehir, Kybele'ye adanmış törenlerin ve ibadetlerin gerçekleştirildiği önemli bir merkezdi. M.Ö. 3. yüzyıla kadar uzanan geçmişi boyunca, Pessinus, kendini ana tanrıçaya adayanların buluşma noktası haline geldi.

Eskişehir de gezilecek yerler arasında Antik kent, tarih boyunca kullanılan güvenilir ve kestirme Kral Yolu'nun üzerinde yer almasıyla Roma ve Bizans çağlarında da stratejik bir öneme sahipti. Günümüzde bile antik kentin yakınlarında, bu önemli yolun kalıntıları gözlemlenebilmektedir. Roma Çağı'nda ise Pessinus’a ulaşan yollarda mil taşları kullanılarak, bu antik şehrin ne kadar önemli bir geçiş noktası olduğu vurgulanmıştır.

Hellenistik Çağ'da, Pessinus'ta çeşitli yapılar inşa edilmiş ve antik şehir daha da zenginleştirilmiştir. Tapınak onarılmasının yanı sıra, meclis binası, stoa, kanal, tiyatro ve yollar yapılmıştır. Bu döneme ait izler, günümüzde bile Pessinus'un tarihini yansıtan önemli kalıntılardır.

Belçika Gent Üniversitesi tarafından 1967 yılında başlatılan kazı çalışmaları, aralıklarla 2008 yılına kadar devam etmiştir. Daha sonrasında ise Avustralya Melbourne Üniversitesi tarafından 2009 yılından itibaren kazılar sürdürülmektedir. Bu kazılar neticesinde ortaya çıkan arkeolojik eserler, Eskişehir ETİ Arkeoloji Müzesi’nde ve Pessinus’ta kurulan açık hava müzesinde sergilenmektedir. Bu müzeler, ziyaretçilere Pessinus Antik Kenti'nin derin tarihine dokunma fırsatı sunmaktadır.

Frigya'nın Gizemli Tarihi

Anadolu'nun zengin tarihine damgasını vuran antik kentlerden biri olan Pessinus, modern köy merkezinin 500 metre güneybatısındaki Harman Yerleri'nde ve aynı yönde, 3.5 kilometre uzaklıktaki Tütücünün Ağılın Tepe'de gerçekleştirilen yüzey araştırmalarıyla gün yüzüne çıkmıştır. Bu araştırmalarda, Roma çömlekleri yanı sıra mermer mimari detaylar ve bloklar bulunmuştur. Ayrıca, Gediközü Mevkii'ndeki kurtarma kazıları, Ballıhisar'ın 5 kilometre batısında, bu alanın Roma dönemine ait bir mezarlık olduğunu ortaya koymuştur.

Eskişehirde gezilecek yerler arasında Pessinus'un çevresindeki tahkim duvarlarına dair herhangi bir iz bulunamamış olması, bölgedeki diğer duvarsız kentlerle benzerlik göstermektedir. Örneğin, Frigya'da Aizanoi gibi duvarsız kentlerin varlığı bilinmektedir. Topografik yapı, Pessinus'un duvarlar yerine gözetleme kuleleriyle savunulduğunu göstermektedir. Derin bir vadide konumlanmış olması, bu kulelerin etrafında yer almasını mümkün kılmıştır. Melbourne ekibi ve jeofizik uzmanları, altı veya yedi olası gözetleme kulesini belirlemişlerdir.

2011 yılında, Kazı Evi'nin arkasındaki platoda bulunan dairesel bir kuleye sahip Geç Roma - Erken Bizans dönemi kalesinin kazılarına başlanmıştır. Pessinus, Amorium'dan Germa'ya giden Roma yolunun kuzey-güney doğrultusundaki kesimini enine bir şekilde yerleştirmiştir. Bu yolun bazı bölümleri günümüze kadar ulaşmış olup, özellikle İstiklalbağı yakınında net bir şekilde görülebilmektedir.

Eskişehir’de gezilecek yerler arasında Pessinus Antik Kenti, bölgenin zengin tarihini aydınlatan bir pusula gibidir. Yapılan araştırmalar, bu antik kentin sadece mimari zenginlikleriyle değil, aynı zamanda stratejik konumuyla da dikkat çektiğini göstermektedir. Pessinus, tarihseverlere bu antik yerleşimin gizemli hikayesini keşfetme fırsatı sunmaktadır.